Het idee van afvallen is alomtegenwoordig geworden, tot het punt dat velen uiteindelijk geloven dat ze absoluut moeten afvallen. Maar tenzij er een medische noodzaak is, is je lichaam niet verplicht om te veranderen. En wanneer het zich verzet, is dat geen persoonlijk falen, maar een subtiele boodschap die het je geeft. Een beschermende boodschap die vaak wordt genegeerd.
Wanneer de stofwisseling aan de noodrem trekt
Afvallen wordt vaak gepresenteerd als een simpele rekensom: minder eten, meer bewegen. In werkelijkheid functioneert je lichaam als een nauwkeurig afgestelde machine, geprogrammeerd om te overleven, niet om zich te conformeren aan esthetische voorschriften. Wanneer je een proces van beperking ingaat, of dat nu door een streng dieet is of door constante mentale druk om "slanker te worden", activeert dat onmiddellijk een reeks geavanceerde mechanismen om het evenwicht te bewaren. En daar begint je beruchte plateau.
Je lichaam, trouw aan zijn beschermende instincten, vertraagt vervolgens je basale stofwisseling , een fenomeen dat wetenschappers adaptieve thermogenese noemen. Simpel gezegd: je lichaam verbrandt minder calorieën om zijn energie te sparen. Het is alsof je lichaam tegen zichzelf zegt: "We weten niet hoe lang deze periode van beperking zal duren, dus we kunnen net zo goed onze energie sparen." Dit is een overlevingsmechanisme dat we hebben geërfd van honderdduizenden jaren evolutie. Het heeft niets te maken met een gebrek aan wilskracht of zogenaamd "loslaten".
Je lichaam past zich gewoon aan. Deze aanpassing kan zo effectief zijn dat je, zelfs als je evenveel eet als voorheen, minder energie verbruikt. Het is alsof je interne systeem zijn elektriciteitsverbruik vermindert om zijn eigen veiligheid te garanderen.
Hormonen komen in beeld
Gewichtsverlies verandert ook een hele reeks hormonen. Nogmaals, je lichaam vertelt je iets:
- Ghreline, het hongerhormoon, neemt toe. Het zorgt ervoor dat je meer eet, soms zelfs op momenten dat je daarvoor geen honger had.
- Leptine en peptide YY, de verzadigingshormonen, nemen af. Hierdoor voel je je minder vol, zelfs na een volledige maaltijd.
Het is niet jij die "kraakt". Het is je hormoonsysteem dat zijn werk doet om de balans te bewaren. Je lichaam probeert een langdurig tekort te voorkomen, wat het als gevaarlijk ervaart. Het versterkt daarom het hongergevoel om je aan te moedigen een energie-inname aan te vullen die veiliger wordt geacht.
Als de hersenen het overnemen
Je hersenen spelen ook een centrale rol in dit proces. Ze reguleren niet alleen honger, maar beheren ook de concepten van eetplezier, motivatie en emotionele reacties. Tijdens een dieet of een periode van intense mentale beperking kan het emotionele honger activeren. Dit betekent dat je hersenen, die een hekel hebben aan stress en ontbering, je proberen te kalmeren zoals ze dat al sinds hun kindertijd hebben geleerd: door middel van eten, een bron van toegankelijke en directe troost.
Bovendien heeft elk individu een andere stofwisseling. Wat voor je buurman werkt, werkt niet per se voor jou, omdat je hersenen, hormonen, lichaamsgeschiedenis en emotionele ervaringen een uniek geheel vormen. Het is deze uniciteit die je tot een compleet persoon maakt, niet slechts een 'afslankproject'.
Het evenwichtsgewicht: het idee dat niemand je uitlegt
Eén fundamenteel concept werpt licht op al deze reacties: evenwichtsgewicht. Dit is het gewicht dat je lichaam van nature probeert te behouden omdat het dat als optimaal beschouwt voor zijn functioneren. Dit gewicht wordt al vroeg in het leven vastgesteld, onder invloed van vele factoren: genetica, omgeving, voeding in de kindertijd, hormonen, stress, fysieke activiteit, enzovoort.
Stel je je evenwichtsgewicht voor als een interne thermostaat. Je kunt het een beetje omhoog of omlaag duwen, maar als je te ver afdwaalt, activeert je lichaam onmiddellijk zijn afweermechanismen om terug te keren naar wat het als een veilig punt beschouwt. Het is dus niet zo dat je het "niet kunt". Het is dat je lichaam weigert toe te geven aan een verandering die het als buitensporig of gevaarlijk beschouwt. Het volgt geen huidige esthetische trends. Het volgt zijn eigen biologische logica.
Een normaal verschijnsel
In tegenstelling tot wat de dieetindustrie je wil doen geloven, is het tegengaan van gewichtsverlies geen fout. Het is een normale en gezonde fysiologische reactie. Een tragere stofwisseling, meer honger, hormoonschommelingen en insuline die de energiebeschikbaarheid beïnvloedt: dit zijn allemaal tekenen dat je lichaam je beschermt.
Deze resistentie kan soms worden verergerd door insulineresistentie, waardoor vetmobilisatie moeilijker wordt. Het kan ook vermoeidheid en verminderde motivatie veroorzaken. Nogmaals, jij bent niet het probleem. Dit zijn onzichtbare, maar volkomen natuurlijke mechanismen.
Gewichtsverlies heroverwegen met respect voor het lichaam
Uiteindelijk zou de vraag altijd moeten zijn: waarom wil je afvallen? Als het antwoord te maken heeft met je vitale gezondheid, dan kan inzicht in deze mechanismen je helpen om het proces met meer mildheid, minder schuldgevoel en meer professionele ondersteuning aan te pakken.
Aan de andere kant, als het doel is om te voldoen aan toxische schoonheidsidealen, kunnen je problemen met je lichaamsbeeld een waardevolle herinnering zijn: je hoeft jezelf niet te transformeren om respect, liefde of zelfvertrouwen te verdienen. Je lichaam is geen project dat gerepareerd moet worden, maar een partner waarnaar geluisterd moet worden.
Uiteindelijk stelt inzicht in deze biologische mechanismen je in staat om een meer meelevende, realistische en diepmenselijke kijk op je relatie met je lichaam te ontwikkelen. Door deze stille dialoog te accepteren, geef je jezelf de kans om vooruit te komen, niet tegen jezelf, maar met jezelf.
