Je hoofd zegt "nee", maar je mond zegt "ja". Het is niet alleen beleefdheid of goede manieren. Het is niet alleen je vriendelijkheid die spreekt. Daarom komt het woord "ja" er zo vanzelfsprekend uit, zelfs als je het liefst onder je dekbed kruipt met een fleece deken en een warme kruik.
De paradox van Abilene, de verklaring voor uw "ja".
Je accepteert uitnodigingen voor feestjes, ook al zou je veel liever chocolade eten voor de tv, en je verschuift je plannen voor een gezellige avond thuis om naar het afscheidsfeestje te gaan van een collega die je in je hele carrière maar één keer hebt ontmoet. Zelfs nadat je genoeg sociale contacten voor die dag hebt gehad, kun je het niet over je hart verkrijgen om een uitnodiging af te slaan. Je zegt automatisch "ja", zonder er veel over na te denken. Diep van binnen weet je dat je spijt zult krijgen van je beslissing, maar het woord "nee" bestaat niet in je vocabulaire. Het klinkt bijna respectloos als het van jou komt.
Je zou met nogal flauwe excuses kunnen komen, zoals dat je kat ziek is of dat je moeder onverwacht langs is gekomen. Toch ben je altijd toegewijd, en dat is noch een teken van zwakte, noch van overdreven vriendelijkheid. Je hebt het 'ja'-syndroom, of beter gezegd, je lijdt aan de paradox van Abilene. Wees gerust, het is niet pathologisch en ook niet besmettelijk. "Een situatie waarin een groep een beslissing neemt die niemand echt wil, maar die iedereen accepteert om de sociale vrede te bewaren en/of omdat ze denken dat zij de enigen zijn die er anders over denken. Vervolgens kiezen ze de kant van de... zogenaamde meerderheid," legt psycholoog Claire Petin uit in een inzichtelijke Instagram-video.
Een concreet voorbeeld: je hebt absoluut geen zin om mee te doen aan de ongemakkelijke Secret Santa-actie van je hypocriete bedrijf, maar je zegt collectief "ja" om de groepsharmonie te bewaren. De paradox van Abilene is typerend voor de professionele wereld en de adolescentie. Je zegt liever "ja", zelfs als het je irriteert, dan dat je het buitenbeentje van de groep wordt.
Bekijk dit bericht op Instagram
Het meest voorkomende symptoom van mensen die anderen graag te vriend houden.
Als je 'ja' zegt terwijl 'nee' in je hoofd roodgloeiend staat, is dat niet alleen om erbij te horen en een goede indruk te maken op je leeftijdsgenoten. Het weerspiegelt ook een gebrek aan zelfvertrouwen : de wens om een goede indruk te maken om een laag zelfbeeld te compenseren en jezelf gerust te stellen. Je bent wat men in vakjargon een 'people pleaser' noemt. Dit betekent dat je constant op zoek bent naar externe bevestiging en je waarde alleen in de ogen van anderen ziet. Dit kan duiden op persoonlijke onzekerheid, een diepe angst om in de steek gelaten te worden, of voortkomen uit een jeugd waarin je weinig genegenheid hebt ervaren.
Zoals de psycholoog uitlegt, is dit constante "ja" ook gekoppeld aan verschillende vooroordelen. "Het sociale wenselijkheidsvooroordeel, dat ons ertoe aanzet om anderen te willen behagen en positief beoordeeld te worden. Het conformiteitsvooroordeel, dat ervoor zorgt dat we ons aansluiten bij de heersende mening om niet buitengesloten te worden. De illusie van de meerderheid, die ons doet geloven dat 'iedereen hetzelfde denkt', en cognitieve dissonantie, dat innerlijke ongemak wanneer onze acties ingaan tegen onze overtuigingen."
De dringende noodzaak om het woord "nee" terug te eisen
Nee zeggen zonder ingewikkelde zinnen of ingestudeerde excuses is een delicate opgave. Die drie kleine letters, die 'ja' tegenspreken, lijken je bijna verboden. Je bent waarschijnlijk bang de ander te kwetsen en asociaal of onaangenaam over te komen. 'Ja' is de makkelijke uitweg om je imago niet te beschadigen. Je besteedt echter zoveel tijd aan het behagen van anderen en het voldoen aan al hun wensen dat je je eigen leven verwaarloost. En dat is op de lange termijn uitputtend.
"Te veel verplichtingen aangaan is een bron van stress en angst, vanwege alle afspraken die we moeten nakomen. Deze overbelasting kan ertoe leiden dat we onterecht prikkelbaar worden", waarschuwt sociaal-psycholoog Susan Newman in HuffPost. "Ja" zeggen in de hoop dat de ander je ongemak aanvoelt, werkt niet. Een respectvol "nee" daarentegen creëert een duidelijk en geruststellend kader voor iedereen. Hoe meer je oefent, hoe natuurlijker dit gebaar wordt en hoe minder schuldgevoel er ontstaat. Je moet er gewoon aan beginnen.
Psychologen weten dit als geen ander: grenzen zijn geen muren, maar deuren. Ze laten je zien hoe je je eigen ruimte kunt betreden zonder jezelf pijn te doen. En grenzen stellen gaat niet over anderen teleurstellen; het gaat erom eindelijk jezelf te respecteren. Zelfs als het woord 'nee' hard klinkt, is het geforceerde 'ja' pas echt hard. 'Nee' zeggen tegen een feestje op het laatste moment, veertig minuten met de trein, maakt je geen harteloos monster, maar gewoon iemand die andere prioriteiten heeft: zijn of haar eigen welzijn .
