Misschien heb je wel eens tijdens een familiediner de namen van je dierbaren door elkaar gehaald en ben je in de war geraakt. Je dacht toen waarschijnlijk : "Hoe heb ik zo'n fout kunnen maken met zoiets voor de hand liggends?" Wees gerust, deze kleine vergissing komt vaak voor en betekent niet dat je de mensen om je heen tekortdoet.
Een fout die veel vaker voorkomt dan je misschien denkt.
Je vond het vroeger vervelend als je moeder je bij de naam van je oudere zus noemde, totdat het jou ook overkwam. Je hebt waarschijnlijk al wel eens de namen van je dierbaren door elkaar gehaald of de naam van je jongste zoon geroepen terwijl je je oudste bedoelde. Als we deze ervaring toepassen op je kindertijd, is het net zo gênant als je juf 'mama' noemen.
Deze emotionele misstap, ook al verstoort het de sfeer thuis en denken mensen dat je iemand voortrekt, komt vaak voor. Nee, je bent niet harteloos en nee, het is niet het begin van dementie. Deze fout gebeurt vooral in situaties van emotionele vertrouwdheid, wanneer de hersenen op de automatische piloot werken.
In tegenstelling tot wat veel mensen denken, heeft deze fout niets te maken met een geheugenprobleem. Het komt voor bij jong en oud en kan zelfs gebeuren als je je perfect concentreert. In werkelijkheid categoriseert ons brein namen niet los van elkaar, maar op basis van emotionele associaties.
De hersenen categoriseren op basis van emotionele verbanden, niet op basis van logica.
Neurowetenschappers leggen uit dat onze hersenen informatie ordenen volgens semantische netwerken. Met andere woorden, mensen die een vergelijkbare plaats in ons leven innemen (kinderen, partners, goede vrienden) worden mentaal gegroepeerd in dezelfde 'emotionele familie'.
Wanneer je een naam zoekt, activeert je brein deze emotionele categorie voordat het het exacte woord selecteert. Daardoor kan er een vergelijkbare naam verschijnen in plaats van de juiste. Dit is geen foutje, maar een direct gevolg van emotionele gehechtheid .
Ironisch genoeg halen we zelden namen door elkaar met mensen met wie we geen sterke emotionele band hebben, behalve als we afgeleid zijn of de namen op elkaar lijken. Het is niet onmogelijk om twee collega's met de namen Emilie en Elodie door elkaar te halen. Dit blijft echter een uitzondering. Het door elkaar halen van namen is daarom eerder een teken van overmatige familiariteit dan van onoplettendheid.
Een teken van genegenheid, geen verwaarlozing.
Dit is vaak het meest verrassende punt: iemand bij de verkeerde naam noemen kan worden opgevat als een teken van genegenheid. Studies tonen aan dat deze verwarringen vooral voorkomen tussen geliefden en bijna nooit met vreemden of kennissen van ver.
Binnen gezinnen is dit fenomeen nog sterker aanwezig. Ouders verwisselen bijvoorbeeld vaak de namen van hun kinderen, vooral wanneer ze hen om emotionele redenen roepen: troost, bezorgdheid of vreugde. De naam wordt dan minder een precieze identificatie en meer een symbool van verbondenheid. Sociaal gezien wordt het gebruik van de verkeerde naam vaak als een faux pas beschouwd. Het wordt geassocieerd met een gebrek aan attentie, of zelfs een impliciete vergelijking. Maar het is simpelweg een hersenafwijking.
Voel je de volgende keer niet schuldig als je iemand met een andere naam aanspreekt. Deze verspreking kan simpelweg betekenen dat deze persoon belangrijk voor je is. Zie het dus in perspectief; het is een teken van liefde, geen emotionele luiheid.
